Ono no Komachi

Ono no Komachi

Kokinshû, 113, ‘Lente’, boek II.

(Hana wo nagamete - Wijl ik naar de bloemen kijk)

Kokoro kara

ukita fune ni

norisomete

hito hi mo nami ni

nurenu hi no naki

Pousée par mon coeur

dans la frivole vacillante barque

je me suis hissêe

Et pas un jour ou la vague

Ne m’ait aspergêe - pas un jour

Door passie verteerd

stapte ik in het frivool

wiebelend bootje

En geen dag ging voorbij

of ik werd ondergedompeld

-   geen dag ging voorbij

Deze tanka, vertaald uit het Japans naar het Frans en het Nederlands, is van Ono no Komachi, de meest legendarische tanka-dichteres uit de klassieke Japanse literatuur. Zij leefde aan het Japanse Keizerlijk Hof, ten tijde van de Shôwa (834-848) en de Jôgun (859-877). Zij was beroemd om haar schoonheid en haar delicaat en etherisch poëtisch talent.

Langoureus en intens aanhankelijk, reveleren haar gedichten een ravijn van droefheid, die in het Westen alleen maar zijn gelijke vindt in de poëzie van Fernando Pessoa of Konstantin Kaváfis, allebei mediterrane dichters. Ono no Komachi’s tanka’s reflecteren een pijnlijke melancholie en een efemere vluchtigheid, tegelijk met het besef van de vergankelijkheid der dingen - eigenschappen die typisch zijn voor de Japanse ziel.

Ono no Komachi is een van mijn lievelingsdichteressen. Een hele tijd geleden al had ik me voorgenomen haar tanka’s te ‘vertalen’ in het Nederlands, tenminste deze die zonder voorbehoud aan haar worden toegeschreven. Ik bezit een standaardwerk over haar, weliswaar geschreven in het Frans: Visages cachés, sentiments mêlés*. In dit fraaie boek worden haar tanka’s uit het Japans naar het Frans vertaald.

Daar ik tweetalig ben en voldoende Frans ken om vlot in deze taal te lezen en te schrijven, en ik daarenboven enige notities heb van het Japans (ik weet hoe die taal ‘werkt’ en herken in de Japanse versies een heleboel woordjes: Kokoro betekent bijvoorbeeld hart, hana betekent bloem, ni betekent in en no betekent van), zette ik me aan het werk. Uiteindelijk heb ik al een dertigtal tanka’s vertaald! Maar oeps, het was een moeilijke opdracht. Alleen al het aantal lettergrepen – een tanka heeft er 31 - klopte bijna nooit, noch in het Japans, noch in het Frans.

Ik weet dat ‘dubbel’ vertalen niet academisch of wetenschappelijk verantwoord is, maar beleefde een enorm plezier aan mijn zelf gekozen taak. Het knutselen met woordjes alleen al - daar kan ik vele regenachtige ochtenden en namiddagen mee vullen. En tja: de vertaling van een gedicht is al een nieuw gedicht op zichzelf! Ik lees de drie versies luidop en bedenk dan welke van de drie ik het mooist vind. Het Japans klinkt schitterend ritmisch, in het Frans vind ik te veel woordjes, maar lyrisch is dat taaltje wel!

In het Nederlands heb ik het aantal lettergrepen proberen te herleiden naar 31, wat niet altijd lukte. In bovenstaande tanka bijvoorbeeld heb ik het aantal lettergrepen van de twee laatste regels verdeeld als volgt: 6-7 ipv 7-7. Dan heb ik nog ‘geen dag ging voorbij’ herhaald, om nadruk te leggen op de bestendigheid van de tragiek van het ‘ondergedompeld worden’.

Is het niet zo, dat de melancholie in het dagelijks leven voortdurend de kop opsteekt, zij zingt en dreint en aarzelt op de achtergrond, als zachte loungemuziek in een luxueus hotel. Droefheid is altijd aanwezig, het hoort immers bij het geluk, zoals de dood hoort bij het leven.

Nicole Van Overstraeten

Zie: http://www.gallimard.fr/Contributeurs/Ono-no-Komachi

DTK 1 visitekaartje